«Кәпір болатын Қазақ алдымен Қалмақ болады.»
Тәңіршілдік - қалмақтар бұдда дініне кіруден бұрынғы сенім.
Қалмақтар кімдер? Олар Алтын Ордадағы Түрік-Моңғол тайпалары Өзбек Ханның (1282–1341) бұйрығымен тұтастай Ислам дініне кіргенде, Ислам дініне кірмей қойған аз санды ділі қатты Алтын Ордалық Моңғол тайпалары, олар кейін «Қалмақ» деп аталыныпты, «Қалмақ» атауы Өзбек Ханнан қалған атау.
Алтын Орданың Ислам дініне кірген 92 руы кейін 92 баулы Өзбек атаныпты да, халық арасында «дін өзбектен (Өзбек Ханнан) қалған» деген тәмсіл қалыпты. Өзбек Хан бұны Яссауи соплық тәриқатының әулие сопы пірі Ибн Әбдұл Хамид Бұқаридың (Зеңгі Ата) нұсқауымен іске асырады. Осылайша бүгінгі Қазақ, Ноғай, Татар, Башқұрт және Өзбек жұрттарының ата-бабалары бұккілдей Ислам дініне кіріпті.
Өзбек Ханнан бұрын тек аз санды Алтын Ордалық әмірлермен тайпалар Ислам дінінде болса да, басым санды Алтын Орда жұрты мұсұлман емес болатын. Өзбек Хан тұсында Ислам діні Алтын Орданың мемлекет діні етіп бекітіледі, ол кезде тіпті бір бөлім орыс-сылауян жұртыда Ислам дініне кіріпті.
Ал қалмақтарға көп ақыл айтылыпты Исламға кірмепті, бастарынан қылыш үйіріп көріпті, сондада кірмепті, олардың ділдері қатты, бір мойын екені білініпті. Оларды «Қалмақ» дегені олар өздерінің бұрынғы нанымымен сенімінде қалды, өзгермеді дегені екен.
Алайда қалмақтар арада екі ғасыр өткен соң, Тәңір-Шаман сенімін тастап, бүккілдей Тибеттік Бұдда сеніміне кіріп кетті. Осылайша олардың Тәңіршіл-Шаманшылдығы әдыра қалыпты да, «кәпір қалмақ» атаныпты.
Сонымен «Кәпір болатын Қазақ алдымен Қалмақ болады.».
«كاپىر بولاتىن قازاق الدىمەن قالماق بولادى.»
تاڭىرشىلدىك - قالماقتار بۇددا دىنىنە كىرۋدەن بۇرىنعى سەنىم.
قالماقتار كىمدەر؟ ولار التىن ورداداعى تۇرىك-موڭعول تايپالارى وزبەك حاننىڭ (1282–1341) بۇيرىعىمەن تۇتاستاي يسلام دىنىنە كىرگەندە، يسلام دىنىنە كىرمەي قويعان از ساندى ءدىلى قاتتى التىن وردالىق موڭعول تايپالارى، ولار كەيىن «قالماق» دەپ اتالىنىپتى، «قالماق» اتاۋى وزبەك حاننان قالعان اتاۋ.
التىن وردانىڭ يسلام دىنىنە كىرگەن 92 رۋى كەيىن 92 باۋلى وزبەك اتانىپتى دا، حالىق اراسىندا «ءدىن وزبەكتەن (وزبەك حاننان) قالعان» دەگەن ءتامسىل قالىپتى. وزبەك حان بۇنى ياسساۋي سوپلىق تاريقاتىنىڭ اۋليە سوپى ءپىرى يبن ءابدۇل حاميد بۇقاريدىڭ (زەڭگى اتا) نۇسقاۋىمەن ىسكە اسىرادى. وسىلايشا بۇگىنگى قازاق، نوعاي، تاتار، باشقۇرت جانە وزبەك جۇرتتارىنىڭ اتا-بابالارى بۇككىلدەي يسلام دىنىنە كىرىپتى.
وزبەك حاننان بۇرىن تەك از ساندى التىن وردالىق امىرلەرمەن تايپالار يسلام دىنىندە بولسا دا، باسىم ساندى التىن وردا جۇرتى مۇسۇلمان ەمەس بولاتىن. وزبەك حان تۇسىندا يسلام ءدىنى التىن وردانىڭ مەملەكەت ءدىنى ەتىپ بەكىتىلەدى، ول كەزدە ءتىپتى ءبىر ءبولىم ورىس-سىلاۋيان جۇرتىدا يسلام دىنىنە كىرىپتى.
ال قالماقتارعا كوپ اقىل ايتىلىپتى يسلامعا كىرمەپتى، باستارىنان قىلىش ءۇيىرىپ كورىپتى، سوندادا كىرمەپتى، ولاردىڭ دىلدەرى قاتتى، ءبىر مويىن ەكەنى ءبىلىنىپتى. ولاردى «قالماق» دەگەنى ولار وزدەرىنىڭ بۇرىنعى نانىمىمەن سەنىمىندە قالدى، وزگەرمەدى دەگەنى ەكەن.
الايدا قالماقتار ارادا ەكى عاسىر وتكەن سوڭ، ءتاڭىر-شامان سەنىمىن تاستاپ، بۇككىلدەي تيبەتتىك بۇددا سەنىمىنە كىرىپ كەتتى. وسىلايشا ولاردىڭ ءتاڭىرشىل-شامانشىلدىعى ءادىرا قالىپتى دا، «كاپىر قالماق» اتانىپتى.
سونىمەن «كاپىر بولاتىن قازاق الدىمەن قالماق بولادى.» .
Тәңіртау - ءتاڭىرتاۋ
